Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçeklesevinçli bir düzen değildir. Tüze, sosyete ortamında insanoğluın hakikat ne davrandıklarını değil, ne davranmaları gerektiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak derunin vardır. Doğruluk kıymeti zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene atmak, maşeri yaşamın gerçekleşmesini tedarik etmek ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin önsına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, kategorik hak kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle sosyete ortamında insanoğluın hareket ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her gün mümkündür. “İşte tüze, adam davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir yöntem, bir bütündür.” İnsan-adam, adam-natür ilişkilerinin insanlığın şerik çıkarı ve huzuru derunin evrensel ilkelerle güvence şeşna allıkınmasıdır. Tüze, insaniyet seviyesi derunin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birgani düşün ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, sosyete sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak belirten temalerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun şerik iyiliğini tedarik etmek için konulan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, tanrı ve seçimın hepsidür. Henüz yaygın bir tanımıyla tüze, adalete yönelmiş maşeri evetşamma düzenidir. Tüze Sözcük Demeı Tüze kelimesi Arabi “tanrı” kökünden gelir ve tanrı kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “tanrı” kelimesinin çoğulu “ilenme’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na göre tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk valörında da kullanılır. Uygulayım Demeı Tüze dönemden döneme değiştiği derunin hala doyurucu bir tanım gestaltlamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen tanımı ise: “Makul bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) rabıtlanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi ortamında bel kemiği olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri sayfa alan kısmına Özel Tüze, zevat ile mutluluk yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Tüze, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun başlıca zir dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mutluluk tarafından güvenceye allıkınmış ve cebri yaptırımlara ehil olmasıdır. Tüze kuralları adam davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun porte hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla menent nitelikteki cümle durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze alanında yaptırım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek derunin kullanılır. Tüze düzenini esenlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları karışmak derunin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve nakit cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kelepir mantinota; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçakçılık cezaları kabilinden bambaşka tüze dallarında bambaşka yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakadar çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; bilinçi bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek yahut siyasi temaleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan tüze, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşeri bir evetşamma düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşeri yaşamı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve emniyet ortamında bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Tatbikî Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Içinlanması) Hukukun tatbikî amacını, maşeri gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile sosyete ortamında canlı insanoğluın, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun gestaltsından meydana gelen ihtiyaçlarını önlamaya çallıkışır. Tüze bu fonksiyonu ile veladet, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni yaşamın bel kemiği gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun katıksız gestaltsına ve bundan müterakki gelen gereksinimlerine munis tutulmak zorundadır. Tüze önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de sınırlanmışdır; iktisadi gereksinimlara uymalı ve onları önlamalıdır. 3. Doğruluk Tüze bu fonksiyonu ile belli bir yapılanma şeşna aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir muadelet düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak doğru kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa tanımıyla türe, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) tutulmak üzere iki bambaşka anlamda kullanılır. Doğruluk aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet valörında ferdî bir özelliği deyimler. Kişi her gün haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni ayırmak yolunda devamlı ve değaksiyonmez bir çaba gösterir. İşte bu hareket ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile alakadar oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe mefhumı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği ilişik biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze alanında hukuki porte olarak kavil konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Maşer derunindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini deruneren kurallar cümleü olarak tüze, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve dökmek yerinde bulunmuş olduğuna göre, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm tüze sistemine ve sistemlerine hâkim bulunan, nesnel ve salt bir porte niteliğindeki adalettir. Tüze bir sosyete düzenini derunerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; icap mevcut düzeni sakınmak, gerekse onu değaksiyontirmeyi meşrulaştırmak derunin her gün adalete başvurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta önmıza müesses tüze düzenlerinin asli örneği, olması gereken tüze valörında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut tüze düzenlerinin kendisine munis olup olmadığı açısından bir porte ve kıymetlendirme ölçüsü olur. Gene bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve aksi önlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon abra ortamında olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Düzgülü olarak tüm tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri evetşamma uyacak, hem de bu maşeri yaşamın amerikan barış ortamında sürebilmesi derunin bir düzen görünümünü esenlamaya çallıkışacaktır.
